Trong một thế giới bóng đá ngày càng đòi hỏi sự công bằng tuyệt đối, VAR (Video Assistant Referee) ra đời như một cuộc cách mạng. Nhưng liệu bạn có thực sự hiểu VAR can thiệp khi nào, quyết định cuối cùng thuộc về ai, hay tại sao có những tình huống trọng tài vẫn không dùng VAR dù cả sân la ó?
Bài viết này sẽ giải mã toàn bộ giao thức VAR chuẩn FIFA, từ cách vận hành, nguyên tắc can thiệp, đến những hiểu nhầm phổ biến mà ngay cả fan ruột cũng dễ mắc phải.
Nguyên tắc cơ bản của VAR
VAR là gì?
Trợ lý trọng tài video (VAR) là một trọng tài chính thức của trận đấu, có quyền truy cập độc lập vào hình ảnh trận đấu để hỗ trợ trọng tài trong những tình huống xảy ra lỗi rõ ràng và hiển nhiên hoặc tình huống nghiêm trọng bị bỏ lỡ liên quan đến:
-
Bàn thắng / không bàn thắng
-
Phạt đền / không phạt đền
-
Thẻ đỏ trực tiếp (không áp dụng với thẻ vàng thứ hai)
-
Nhận diện nhầm cầu thủ (trọng tài phạt sai người)
VAR chỉ hỗ trợ – Quyết định cuối cùng vẫn là của trọng tài
Chỉ có trọng tài chính mới có quyền ra quyết định cuối cùng, dù được hỗ trợ từ VAR hoặc sau khi tự mình xem lại tình huống tại khu vực RRA (Referee Review Area). Quy trình sử dụng VAR phải tuân thủ các nguyên tắc:
-
Mọi trận đấu dùng VAR phải được FIFA cấp phép chính thức thông qua chương trình IAAP.
-
VAR chỉ được sử dụng khi có lỗi rõ ràng, không được dùng để đưa ra quyết định nếu trọng tài chưa phán xét.
-
Mọi tình huống đều được VAR “kiểm tra thầm lặng” – không cần HLV hoặc cầu thủ yêu cầu xem lại.
-
Không giới hạn thời gian xem lại – độ chính xác quan trọng hơn tốc độ.
-
Trọng tài không được phép “không đưa ra quyết định” và chờ VAR xử lý.
Giới hạn thời gian và điều kiện xem lại
-
Nếu trận đấu đã tiếp tục sau một tình huống và bị xem lại, các hình phạt sau tình huống đó vẫn có hiệu lực, trừ những pha ngăn cản cơ hội ghi bàn hoặc ngắt tấn công hứa hẹn.
-
Nếu bóng đã vào cuộc trở lại, chỉ được phép xem lại trong hai trường hợp: nhận diện nhầm người hoặc hành vi bạo lực nghiêm trọng (nhổ, cắn, xúc phạm).
Các tình huống VAR có thể can thiệp
VAR chỉ được áp dụng cho 4 nhóm quyết định có khả năng thay đổi trận đấu:
Bàn thắng / Không bàn thắng
-
Pha phạm lỗi của đội tấn công trước khi ghi bàn
-
Bóng ra ngoài trước bàn thắng
-
Vi phạm quy định khi thực hiện phạt đền (thủ môn, cầu thủ xâm nhập)
Phạt đền / Không phạt đền
-
Pha phạm lỗi hoặc việt vị dẫn tới tình huống phạt đền
-
Xác định vị trí phạm lỗi (trong hay ngoài vòng cấm)
-
Phạt đền sai, hoặc bỏ lỡ phạt đền hợp lệ
Thẻ đỏ trực tiếp
-
Ngăn chặn cơ hội ghi bàn rõ rệt (DOGSO)
-
Phạm lỗi nghiêm trọng / vào bóng nguy hiểm
-
Hành vi bạo lực, cắn, nhổ hoặc lăng mạ
Nhận diện sai người
Khi trọng tài rút thẻ cho người sai, VAR có thể hỗ trợ xác định lại đúng người phạm lỗi. Tuy nhiên, bản thân hành vi phạm lỗi chỉ được xem lại nếu liên quan đến bàn thắng, phạt đền hoặc thẻ đỏ.
Cách vận hành thực tế của VAR
VAR và các trợ lý VAR (AVAR) hoạt động trong phòng điều hành video (VOR).
-
VAR có quyền điều khiển phát lại hình ảnh từ camera truyền hình.
-
VAR chỉ được phép chủ động nói với trọng tài khi cần thiết, để tránh gây nhiễu liên lạc.
-
Trong các trường hợp khẩn, AVAR có thể nói thay khi VAR đang bận kiểm tra.
-
Khi trọng tài quyết định xem lại, VAR sẽ lựa chọn góc quay và tốc độ phù hợp nhất.
Quy trình vận hành VAR
Quyết định ban đầu
Trọng tài và các trợ lý phải đưa ra quyết định ban đầu, không được “trống quyết định” để chờ VAR. Nếu bỏ sót tình huống, mới được xem lại.
Kiểm tra (Check)
-
VAR kiểm tra tất cả các bàn thắng, phạt đền, thẻ đỏ, và nhận diện sai người.
-
Dùng hình ảnh quay chậm để xác định chi tiết kỹ thuật (vị trí, điểm chạm…), và tốc độ thực để đánh giá cường độ phạm lỗi.
-
Nếu không thấy lỗi rõ ràng, VAR sẽ không thông báo – gọi là “check thầm lặng”.
-
Nếu có nghi ngờ lỗi rõ ràng, VAR sẽ thông báo trọng tài, người quyết định có “review” hay không.
Xem lại (Review)
-
Trọng tài ra hiệu “TV signal” và có thể xem lại tại khu RRA (OFR) hoặc quyết định dựa vào thông tin từ VAR (VAR-only review).
-
Các tình huống chủ quan (cường độ phạm lỗi, chạm tay…) nên thực hiện OFR.
-
Các tình huống khách quan (việt vị, vị trí phạm lỗi…) có thể dùng VAR-only.
Quyết định cuối cùng
-
Sau khi kết thúc quy trình, trọng tài ra hiệu “TV signal” và công bố kết quả.
-
Trọng tài có thể hủy hoặc thay đổi án phạt (thẻ, phạt đền…), và cho trận đấu tiếp tục đúng luật.
Vai trò của cầu thủ và HLV
-
Tuyệt đối không được yêu cầu trọng tài dùng VAR.
-
Không được bao vây, gây áp lực lên trọng tài trong quá trình review.
-
Cầu thủ rời khỏi sân RRA hoặc làm tín hiệu VAR quá mức sẽ bị cảnh cáo.
-
Bất kỳ ai vào phòng VOR sẽ bị truất quyền thi đấu.
Trường hợp lỗi hệ thống hoặc nhân sự
-
Nếu VAR, AVAR hoặc kỹ thuật viên phát lại không thể tiếp tục làm nhiệm vụ và không có người thay thế đủ điều kiện, trận đấu phải diễn ra không sử dụng VAR.
-
Nếu chỉ thiếu AVAR, hai đội có thể đồng thuận bằng văn bản để vẫn dùng VAR với cấu trúc tối giản.
Giao thức VAR là bước tiến vượt bậc trong việc nâng cao tính chính xác, công bằng và minh bạch cho bóng đá hiện đại. Tuy nhiên, VAR không thay thế trọng tài – nó chỉ hỗ trợ, và sự phán xét cuối cùng vẫn nằm trong tay con người. Để VAR vận hành hiệu quả, tất cả cầu thủ, HLV và người hâm mộ cần hiểu rõ VAR không phải công cụ hoàn hảo, mà là một phần quan trọng giúp bóng đá tiến gần hơn tới sự công minh tuyệt đối.
Nếu bạn thấy bài viết hữu ích và muốn theo dõi thêm các kiến thức bóng đá chuẩn chuyên gia, đừng quên truy cập:
👉 Cakhia TV – Trang tổng hợp luật và nhận định bóng đá số 1 Việt Nam
